Τσουχτερά πρόστιμα για καθυστερημένες δηλώσεις – Πότε δεν επιβάλλεται πρόστιμο

Η λογική του πλαισίου είναι διττή: από τη μια πλευρά να διασφαλιστεί η συνέπεια στην υποβολή δηλώσεων, από την άλλη όμως να μην τιμωρούνται δυσανάλογα μικρές αποκλίσεις ή παραλείψεις.

Η βασική πρόβλεψη είναι ότι για κάθε μη υποβολή ή καθυστερημένη δήλωση φορολογικού ή πληροφοριακού χαρακτήρα επιβάλλεται πρόστιμο 100 ευρώ. Ωστόσο, αν ο πρόσθετος φόρος που προκύπτει δεν ξεπερνά τα 100 ευρώ, τότε ο φορολογούμενος δεν επιβαρύνεται.

Για παράδειγμα, αν κάποιος υποβάλει εκπρόθεσμα τροποποιητική δήλωση και προκύψει φόρος 40 ευρώ, δεν του επιβάλλεται πρόστιμο. Αν όμως στη συνέχεια χρειαστεί να υποβάλει και δεύτερη εκπρόθεσμη τροποποιητική με πρόσθετο φόρο 70 ευρώ, τότε το συνολικό επιπλέον ποσό (40+70=110 ευρώ) ενεργοποιεί το πρόστιμο.

Με αυτόν τον τρόπο η ΑΑΔΕ επιχειρεί να δώσει μια «ανάσα» στους φορολογουμένους που κάνουν μικρές διορθώσεις, χωρίς να δημιουργείται περιττή γραφειοκρατία ή δυσανάλογη ποινή.

Οι πιο «τσουχτερές» ποινές

Εκεί όπου τα πρόστιμα ανεβαίνουν αισθητά είναι στις δηλώσεις ΦΠΑ. Για τις επιχειρήσεις που τηρούν απλογραφικό λογιστικό σύστημα, η καθυστερημένη υποβολή επιβαρύνεται με 250 ευρώ. Για όσες τηρούν διπλογραφικά βιβλία, το ποσό διπλασιάζεται και φθάνει τα 500 ευρώ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το πρόστιμο επιβάλλεται ακόμη και στις περιπτώσεις όπου η δήλωση είναι μηδενική ή πιστωτική, δηλαδή δεν προκύπτει φόρος για πληρωμή αλλά δικαίωμα επιστροφής. Η λογική εδώ είναι ξεκάθαρη: η υποχρέωση έγκαιρης υποβολής ισχύει σε κάθε περίπτωση, ανεξάρτητα από το αν ο φορολογούμενος έχει ποσό να καταβάλει ή να εισπράξει.

Το Ε9 και ο ΕΝΦΙΑ

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το τι ισχύει για τις δηλώσεις Ε9. Εάν ο φορολογούμενος παραλείψει να δηλώσει μια μεταβολή και αυτό το λάθος συνεχίζεται για περισσότερα του ενός έτη, το πρόστιμο επιβάλλεται μόνο μία φορά. Με άλλα λόγια, αν η ίδια μεταβολή «ξεχαστεί» για τρία συνεχόμενα χρόνια, η κύρωση δεν πολλαπλασιάζεται.

Αντιθέτως, για τον ΕΝΦΙΑ δεν προβλέπεται καμία ποινή, καθώς οι πράξεις προσδιορισμού φόρου εκδίδονται αυτοματοποιημένα από τα ηλεκτρονικά συστήματα της Φορολογικής Διοίκησης.

Τα έμμεσα τέλη

Για τις δηλώσεις που σχετίζονται με έμμεσους φόρους –όπως το τέλος χαρτοσήμου, το ψηφιακό τέλος συναλλαγής ή το τέλος ανθεκτικότητας στην κλιματική κρίση– το πρόστιμο ορίζεται στα 100 ευρώ για κάθε εκπρόθεσμη υποβολή. Το ίδιο ισχύει και για τις δηλώσεις φόρου κληρονομιάς, δωρεάς, γονικής παροχής, μεταβίβασης ακινήτων ή κερδών από τυχερά παιχνίδια.

Η παρακράτηση φόρου και οι επαγγελματίες

Στις δηλώσεις παρακράτησης φόρου, τα πρόστιμα διαφοροποιούνται με βάση το λογιστικό σύστημα. Για τους υπόχρεους με απλογραφικά βιβλία ανέρχονται στα 200 ευρώ, ενώ για τα διπλογραφικά στα 500 ευρώ. Πρόκειται για μια από τις πιο αυστηρές κατηγορίες παραβάσεων, καθώς η παρακράτηση φόρου συνδέεται με άμεσες υποχρεώσεις προς το Δημόσιο.

Πολύπλοκες είναι και οι περιπτώσεις όπου φυσικό πρόσωπο συνδυάζει ιδιωτική με επιχειρηματική δραστηριότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι βραχυχρόνιες μισθώσεις. Αν κάποιος διαθέτει έως δύο ακίνητα και υποβάλει εκπρόθεσμα δήλωση τέλους ανθεκτικότητας, θα καταβάλει μόνο 100 ευρώ, καθώς η δραστηριότητα δεν θεωρείται επιχειρηματική. Εάν όμως τα ακίνητα είναι περισσότερα, τότε η κύρωση αντιμετωπίζεται ως επιχειρηματική και τα πρόστιμα αυξάνονται.

Οι εξαιρέσεις – Πότε δεν επιβάλλεται πρόστιμο

Παρά το αυστηρό πλαίσιο, η εγκύκλιος της ΑΑΔΕ προβλέπει και συγκεκριμένες εξαιρέσεις:

• Όταν η αρχική δήλωση ΦΠΑ ή παρακρατούμενου φόρου έχει υποβληθεί εμπρόθεσμα, η εκπρόθεσμη τροποποιητική δεν επιφέρει κύρωση.
• Για τις τροποποιητικές δηλώσεις εισοδήματος, αν ο πρόσθετος φόρος δεν ξεπερνά τα 100 ευρώ, δεν επιβάλλεται ποινή.
• Το ίδιο ισχύει και για τις αρχικές δηλώσεις εισοδήματος, εφόσον το ποσό φόρου που προκύπτει δεν υπερβαίνει τα 100 ευρώ.

Η φιλοσοφία των εξαιρέσεων είναι να μην τιμωρείται η «μικρή αμέλεια» ή η τεχνική διόρθωση, αλλά να επικεντρώνεται η Διοίκηση στις ουσιαστικές παραβάσεις.

Για τους φορολογούμενους, η νέα εγκύκλιος λειτουργεί ταυτόχρονα ως «καμπανάκι» και ως οδηγός. Από τη μια πλευρά, ξεκαθαρίζει ότι οι καθυστερήσεις έχουν κόστος –και μάλιστα όχι αμελητέο, ειδικά για τις επιχειρήσεις με διπλογραφικά βιβλία– από την άλλη, δίνει σαφείς οδηγίες για το πότε μπορεί κανείς να αποφύγει το πρόστιμο.

Με δεδομένο ότι η φορολογική συμμόρφωση στηρίζεται όλο και περισσότερο σε ψηφιακές διαδικασίες και διασταυρώσεις στοιχείων, οι παραλείψεις εντοπίζονται πλέον άμεσα. Έτσι, η έγκαιρη και σωστή υποβολή δηλώσεων δεν αποτελεί απλώς νομική υποχρέωση, αλλά και τρόπο αποφυγής περιττών οικονομικών βαρών.